Dyskutując o naszych regionach kresowych nie można pominąć Śląska Cieszyńskiego. Regionu leżącego po obu stronach rzeki Olzy. Dziś jest podzielony granicą dwóch państw, część należy do Polski, część do Czech.
Przez setki lat był typowym kresowym regionem. Kresowy charakter ma też w zasadzie cały Górny Śląsk, w którego skład wchodził rejon cieszyński. Śląsk przez lata był w rękach polskich, niezależnych książąt piastowskich, czeskich, austriackich. W wieku XVIII, po wojnach śląskich (1740-1763) Austria Habsburgów utraciła większość Śląska na rzecz Prus. Jednak wyjątek stanowił Śląsk Cieszyński, który pozostał przy Austrii. Zaczął być traktowany jako odrębny region. Większość mieszkańców utożsamiała się z polskością, mieszkała tam też jednak liczna mniejszość czeska i niemiecka.
Po I wojnie światowej powstały nowe, niepodległe państwa, Polska i Czechosłowacja. Teren Śląska Cieszyńskiego stał się tematem sporu. Odbywały się międzynarodowe negocjacje i mediacje, Po I Wojnie Światowej Śląsk Cieszyński stał się przedmiotem konfliktu między Polską a Czechosłowacją. Początkowo były negocjacje, mediacje, planowano plebiscyt na spornym terenie. Jednak w roku 1920 nastąpił jeden z najbardziej przykrych momentów w nowożytnych relacjach Polski i Czech. Kiedy na Europę szły dzikie hordy bolszewickich wojsk, a cały wysiłek państwa polskiego skupiał się na obronie przed najeźdźcą, armia czechosłowacka wykorzystała moment. Wbiła nam nóż w plecy. Ochotnicza Milicja Polska Księstwa Cieszyńskiego, stawiła bohaterski opór. nie miała jednak szans z czterokrotnie liczniejszą, regularną armią Czechosłowacji. Granicę polsko-czechosłowacką na Olzie uznały w 1920 roku państwa Ententy. Stosunki Polski i Czechosłowacji były przez cały okres II RP bardzo złe. Na tyle, że piłkarze reprezentacji Polski nie mogli pojechać w kwietniu 1934 roku do Czechosłowacji na mecz rewanżowy w eliminacjach mistrzostw świata we Włoszech. Nie mogli, bo zabronił im minister Jozef Beck. Czechosłowacja dostała walkower, awansowała i zdobyła tytuł wicemistrza świata. W 1938 roku mało chwalebnie zachowali się Polacy. Gdy Niemcy odbierali Czechom Sudety Polacy we współpracy z III Rzeszą zajęli Zaolzie.
Po II wojnie światowej oba państwa znów toczyły spór graniczny. Część Śląska Cieszyńskiego trafiła do Polski, a część do Czechosłowacji (obecnych Czech). Zawirowania dziejowe i wzajemne pretensje sprawiły, że każdy kraj chciał ukazać związki regionu z własnym państwem. Czesi dowodzić „czeskości”, Polacu „polskości”. Jednym i drugim się udało. Kilkanaście lat temu odwiedziłem Śląsk Cieszyński. Spacerując po ulicach Czeskiego Cieszyna, odwiedzając tamtejsze gospody nie widziałem różnicy w stosunku do innych czeskich miast. Z kolei w polskiej miasto wydało się standardowo polskie. Przez to zatraciło swój dawny, kresowy charakter.
Klaudiusz Wesołek
p.s.
Korzystałem z obszernych fragmentów mojego artykułu o Śląsku Cieszyńskim, który ukazał się w portalu TV Republika w ramach cyklu o Kresach Wewnętrznych