Jeden z największych teologów ostatnich dekad. Kardynał, potem papież. Zarazem pierwszy od 500 lat namiestnik Chrystusa, który abdykował. Równo rok temu, 31 grudnia 2022 roku, w wieku 95 lat, prawie dziesięć lat po abdykacji, zmarł Josef Ratzinger. Emerytowany ojciec święty Benedykt XVI.
Benedykt XVI zmarł w Sylwestra, w sobotę 31 grudnia 2022 roku. Odszedł o godzinie 9.34, w klasztorze Mater Ecclesiae w Rzymie. Poniżej fragmenty wspomnienia emerytowanego ojca świętego.
Ostro o grzesznych kapłanach i ludziach Kościoła
Był Wielki Piątek, 25 marca 2005 roku. Papież Jan Paweł II, ciężko chory, nie był w stanie odprawić drogi krzyżowej. Nabożeństwu przewodniczył więc prefekt kongregacji nauki wiary, kardynał Josef Ratzinger. Wygłosił wstrząsające rozważania. „Ile brudu jest w Kościele, i to właśnie wśród tych, którzy poprzez kapłaństwo powinni należeć całkowicie do Niego! (…) Panie, tak często Twój Kościół przypomina tonącą łódź, łódź, która nabiera wody ze wszystkich stron. Także na Twoim polu widzimy więcej kąkolu niż zboża. Przeraża nas brud na szacie i obliczu Twego Kościoła. Ale to my sami je zbrukaliśmy!” – mówił. Spośród „zwykłych” wiernych mało kto wówczas zdawał sobie sprawę, ze kardynał był liderem frakcji chcącej oczyszczenia w Kościele i rozwiązania zarówno problemu nadużyć seksualnych, jak i kwestii finansowych. Był przerażony widząc, jak grupa przeciwna, wpływowych hierarchów odcina coraz bardziej schorowanego, słabnącego Jana Pawła II od kontaktu ze światem, blokuje dostęp do informacji, faktycznie sprawuje władzę nad Kościołem.
Wystąpienie podczas drogi krzyżowej nie było jedynym, w którym wyrażał troskę o sytuację i kondycję samego Kościoła. Już jako papież Benedykt XVI utrzymywał, że katolicy będą musieli nauczyć się żyć w świecie, w którym nie są już większością. Głośne jest także proroctwo Josefa Ratzingera sprzed wielu lat. Późniejszy papież twierdził, że Kościół hierarchiczny w obecnej formie przestanie istnieć. Zostanie zepchnięty niejako do podziemia. Powstaną natomiast niewielkie wspólnoty chrześcijańskie, których mocna i szczera wiara, stanie się znów magnesem przyciągającym wiernych. I właśnie w ten sposób – przez wiernych i niewielkie wspólnoty Kościół się odrodzi. Po rozważaniach drogi krzyżowej w 2005 roku wielu watykanistów uważało, że kard. Ratzinger jest faworytem do objęcia Stolicy Apostolskiej. Inni twierdzili, że tzw. papabile, czyli główni pretendenci nie zostają biskupami Rzymu. Przypominali powiedzenie „kto na konklawe wchodzi papieżem, wychodzi kardynałem”. Tym razem jednak słowa te nie potwierdziły się.
„Skromny robotnik winnicy Pana”
Stan Jana Pawła II pogarszał się. Po operacji wdała się infekcja, potem sepsa. 1 kwietnia, tydzień po Wielkim Piątku Watykan potwierdził, że mogą być to ostatnie godziny papieża. Jan Paweł II odszedł w sobotę, 2 kwietnia, o godzinie 21.37. W wigilię ustanowionego przez siebie święta Miłosierdzia Bożego. Uroczystości pogrzebowe 8 kwietnia 2005 roku zgromadziły w samym Rzymie od dwóch, do nawet pięciu milionów osób. Dziesięć dni później kardynałowie zebrali się kaplicy sykstyńskiej na wyjątkowo krótkim konklawe. Obrady zaczęli 18 kwietnia 2005 roku o godzinie 16.30. 19 kwietnia o 17.50 biały dym i bicie dzwonów obwieściły ludzkości, że świat ma papieża. Nowym biskupem Rzymu kardynałowie wybrali Josefa Ratzingera. Niemiecki kardynał przybrał imię Benedykta XVI. „Kochani bracia i siostry. Po wielkim Janie Pawle II, kardynałowie wybrali mnie, prostego i pokornego robotnika w winnicy Pana. Cieszy mnie, że Pan z takimi niedoskonałymi narzędziami może pracować i rządzić” – brzmiały pierwsze słowa papieża.
Pewnym zaskoczeniem był wybór imienia. Większość komentatorów spodziewała się kontynuacji. Uważała, że nowy papież wybierze imię Jan Paweł III. Wzorem dla poprzednich dwóch biskupów Rzymu byli bowiem Jan XXIII, który zaczął Sobór Watykański II i Paweł VI, który sobór dokończył. Jan Paweł I i Jan Paweł II, wybierając imiona nawiązywali do poprzedników. Imię Benedykt też było nawiązaniem, ale do świętego Benedykta, patrona Europy. A także poprzedniego papieża o tym imieniu. Kardynał Giacomo della Chiesa (Benedykt XV), papieżem był w latach 1914 – 1922. W bardzo trudnym czasie. Lata 1914-1918 to Wielka Wojna, którą dziś historycy nazywają I wojną światową. Pontyfikat Benedykta XV naznaczony był też rewolucją bolszewicką w Rosji (1917), pandemią grypy hiszpanki (1918-1920), która dziesiątkowała ludzkość na całym świecie. Kiełkowały już ruchy nazistowskie i faszystowskie. Wybranie przez Ratzingera imienia Benedykt miało najprawdopodobniej podkreślać konieczność powrotu Europy do źródeł. Ale też wagę wyzwań i zagrożeń, przed którymi stoi Kościół.
Postępowy teolog, pancerny kardynał, papież
Josef Ratzinger urodził się 16 kwietnia 1927 roku w Markt w Niemczech. Jego ojciec Joseph był żandarmem, matka kucharką. Senior był jednoznacznym i zdeklarowanym przeciwnikiem nazizmu. W hitlerowskich Niemczech powodowało to represje. Nazistowskie władze często go degradowały. Zaś rodzina Ratzingerów (rodzice, Josef, jego siostra Maria i starszy brat Georg) wielokrotnie zmieniała miejsce pobytu. Josef jako chłopiec marzył, by zostać księdzem. Wstąpił do niższego seminarium duchownego, w którym także uczył się już jego starszy brat, Georg. Jednak po ataku III Rzeszy na ZSRR szkołę władze zlikwidowały, budynek zmieniły na szpital. Uczniów odesłały do domu. Starszych powołały do służby wojskowej. Do armii trafił Georg. Josef w wieku 14 lat został zaś członkiem Hitlerjugend. Przynależność do tej organizacji była przymusowa. Pod koniec wojny przyszły papież był w niemieckiej armii. Nigdy nie trafił na front, zdezerterował w ostatnich tygodniach wojny. Po jej zakończeniu razem z bratem wstąpili do seminarium. Obaj zostali ostatecznie kapłanami.
Ratzinger szybko stał się uznanym teologiem. Wykładał na uniwersytecie w Bonn (wtedy stolica Republiki Federalnej Niemiec – większa część Berlina znajdowała się w komunistycznej NRD). Był teologiem liberalnym, postępowym, podczas soboru watykańskiego II współpracował mocno z modernistami. 25 marca 1977 roku Paweł VI mianował Ratzingera arcybiskupem Monachium i Fryzyngi. Sakrę biskupią nowy metropolita przyjął 28 maja 1977 roku. 27 czerwca 1977 roku, na konsystorzu papież kreował Ratzingera kardynałem. Poglądy hierarchy powoli szły w kierunku konserwatywnym. Kardynał wziął udział w dwóch konklawe w 1978 roku. W sierpniu kardynałowie wybrali papieżem kard. Albino Lucianiego (Jan Paweł I). 16 października Karola Wojtyłę (Jan Paweł II). W 1981 roku Josef Ratzinger został prefektem kongregacji nauki wiary. Tu dał się już poznać jako konserwatysta, obrońca tradycyjnej doktryny. Zyskał miano „pancernego kardynała. Został papieżem 19 kwietnia 2005 roku. I z jednej strony był konserwatywny. Z drugiej dokonał prawdziwej rewolucji.
Niezwykły pontyfikat
Pontyfikat Benedykta XVI to z jednej strony pójście w kierunku konserwatywnym. Bo papież bardzo mocno zaczął odkręcać pewne posoborowe (w rzeczywistości niezwiązane z soborem) nowinki. Zezwolił na przykład na częstsze odprawianie tradycyjnej mszy trydenckiej. Przypomniał o znaczeniu liturgii. Zaczął dialog z Bractwem Świętego Piusa X, czyli lefebrystami. Próbował też zdecydowanie oczyścić Watykan, zaczął walkę z nadużyciami seksualnymi. Wprost mówił o rysach w Kościele i problemach moralnych wewnątrz instytucji. Zyskał tym bardzo wielu wrogów i silną frakcję przeciwników w samej kurii rzymskiej. Widział zwalczające się koterie nie mające nic wspólnego z misją świętego Kościoła. Jednocześnie według niektórych kapłanów miał pełną świadomość tego, jak wyglądały ostatnie dni ciężko chorego papieża Jana Pawła II. I w roku 2013, po ośmiu latach pontyfikatu, w wieku 86 lat papież – Niemiec dokonał istnej rewolucji. Zmiany, która, jeśli Benedykt znajdzie naśladowców, być może na wiele lat zmieni papiestwo i Kościół jako taki.
11 lutego 2013 roku podczas konsystorza Benedykt XVI wygłosił oświadczenie, w którym zadeklarował, że 28 lutego rezygnuje z posługi biskupa Rzymu! To pierwsza abdykacja od pięciuset lat. I faktycznie, 28 lutego Benedykt XVI przestał pełnić posługę papieża. Jego następcą został Franciszek. Papież Benedykt mieszkał na terenie Rzymu. Był nazywany „papieżem emerytem” oraz „ojcem Benedyktem”. Decyzja o rezygnacji była dla wielu szokująca, niewykluczone, że stanie się stałą, albo częstą praktyką. Rezygnacji w podeszłym wieku, w nieokreślonej na razie przyszłości nie wykluczał choćby następca Benedykta, Franciszek. 28 grudnia 2022 roku papież Franciszek poprosił o modlitwę za swojego poprzednika, którego stan zdrowia znacznie się pogorszył. W Sylwestra, 31 grudnia o 9.34 papież emeryt zmarł.
(Obszerne fragmenty tekstu publikowanego w dniu śmierci emerytowanego papieża, publikujemy w pierwszą rocznicę jego odejścia)