Zbrodnia wołyńska to jedna z najstraszniejszych zbrodni przeciwko ludzkości dokonana na narodzie polskim. 11 i 12 lipca 1943 r. Ukraińska Powstańcza Armia dokonała skoordynowanego ataku na polskich mieszkańców 150 miejscowości na Wołyniu. Był to kulminacyjny moment trwających od 1939 r. ataków nacjonalistów ukraińskich na ludność polską zamieszkującą Kresy Wschodnie II Rzeczypospolitej. W samych tylko latach 1943-45 na Wołyniu i w Galicji Wschodniej zginęło ok. 100 tys. Polaków, zamordowanych przez oddziały UPA i miejscową ludność ukraińską.
Zbrodnię, kwalifikowaną przez pion śledczy Instytutu Pamięci Narodowej jako ludobójstwo, przeprowadzono na ludności polskiej Wołynia, Galicji Wschodniej, a także części Lubelszczyzny, Podkarpacia i Polesia. Polacy ginęli od kul, siekier, wideł, noży i innych narzędzi, nierzadko w kościołach podczas Mszy świętych i nabożeństw. Kres ukraińskim zbrodniom położyła Akcja „Wisła” prowadzona od 1947 r. przez wojsko i służby bezpieczeństwa Polski Ludowej. 22 lipca 2016 r. Sejm RP ustanowił 11 lipca Narodowym Dniem Pamięci Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez ukraińskich nacjonalistów na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej.
Pomnik Ofiar Ludobójstwa dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich na obywatelach II Rzeczypospolitej Polskiej na terenie województw południowo-wschodnich w latach 1942-1947 został odsłonięty 11 lipca 2013 r. w 70. rocznicę rzezi wołyńskiej. Dominującym elementem monumentu jest siedmiometrowy krzyż z figurą Jezusa Chrystusa bez rąk. Przed krzyżem znajduje się 18 tablic z nazwami miejscowości z siedmiu przedwojennych województw II Rzeczypospolitej: wołyńskiego, poleskiego, stanisławowskiego, tarnopolskiego, lwowskiego, oraz częściowo lubelskiego i krakowskiego. Na pomniku, na jednej z tablic umieszczono napis: W hołdzie obywatelom Polskim, ofiarom masowej zbrodni o znamionach ludobójstwa dokonanych przez OUN-UPA w latach 1942-1947 na terenach byłych siedmiu województw II Rzeczypospolitej. W sarkofagu u stóp krzyża będzie gromadzona ziemia z 2136 miejscowości, których nazwy widnieją na tablicach. Autorem pomnika ofiar zbrodni wołyńskiej jest rzeźbiarz Marek Moderau. Pomnik 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej został odsłonięty 12 września 1993 r. Pomnik ma kształt wielkiego kamiennego miecza. 13 lipca 2003 r. ustawiono 11 kamiennych kolumn-świec upamiętniających męczeństwo Polaków z 11 wołyńskich powiatów, ofiar rzezi wołyńskiej. Na każdej z kolumn umieszczono herb i nazwę powiatu. Kolumny zakończone są od góry „knotami” – lampami, od dołu są podświetlane reflektorami ukrytymi w bruku. Autorem pomnika jest rzeźbiarz Kazimierz Danilewicz. Obok pomnika-miecza znajdują się kamienne tablice-symboliczne groby, na których wypisane zostały nazwiska 1600 poległych żołnierzy 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej.
(inf. pras. UDSKiOR)